LETRAS GALEGAS 2015

Este ano o homenaxeado do Día das Letras Galegas 2015 é Xosé Fernando Filgueira Valverde, historiador, escritor, político, etnógrafo que naceu en Pontevedra o 28 de outubro de 1906 e faleceu o 13 de setembro de 1996 ós 89 anos de idade.

Un alumno de primeiro curso  de nivel  avanzado ofrécenos o seguinte comentario e unha reflexión sobre o homenaxeado:

A R. A. G. homenaxea este ano ao erudito Filgueira Valverde no próximo Día das Letras Galegas, o cal vén sendo obxecto de polémica.

Podería ser o ferrolán Carvalho Calero, ou talvez Manuel María, mais a sobranceira Institución da Lingua Galega fixo a súa escolma e decidiu que o polifacético e polígrafo Xosé Fernando Filgueira Valverde era merecente da distinción e conviña dedicarlle tan senlleira festividade.

Se algunha cualidade distingue ao recoñecido e louvado Filgueira Valverde é a capacidade de traballo intelectual: escribiu por enriba dos 300 libros, máis unha chea de colaboracións a xeito de artigos e publicacións variadas. Foi un gran investigador da literatura medieval, ao mesmo tempo que filólogo e etnógrafo. Noutro canto, destacou como arqueólogo e tamén como amante dos costumes e maneira de ser dos galegos. Tamén desempeñou diversos cargos, nomeadamente no Seminario de Estudos Galegos, na mesma Real Academia da Lingua,... e, asemade, nos eidos da política ou do ensino,... Recibiu numerosos premios e agasallos. Chegaría a ser alcumado co título de “vello profesor”.

Filgueira desenvolveu un labor que é de agradecer polo que atinxe ao estudo da historia do medioevo, período no que acadou prestixio e sona, o que lle concedeu unha autoridade intelectual incontestable. A súa teima levábao a pescudar nas épocas das principais peregrinacións relixiosas no Camiño de Santiago, nos elementos da arquitectura tradicional e nos séculos escuros e case esquecidos da Idade Media. Por outra banda, estivo vencellado durante un tempo ao Museo da súa cidade, Pontevedra, e era tamén un observador extraordinario dos detalles que tiñan a ver cos antergos.

Ademais, as súas achegas sobre a etnografía, os costumes e a arqueoloxía da terra galega procuráronlle unha morea de posibilidades ao fin de afrontar os seus relatos. As referencias ao consuetudinario, moitas veces, son constantes. Como columnista, no conxunto de aportacións recollidas nos "Adrais" ou na serie de contos e narracións da colección titulada "Quintana viva", amosa o xenuíno e a autenticidade de figuras esterotipadas cuxa presencia é notoria. O feito de contar cunha inxente cantidade de volumes divulgados (máis de 300) permitiulle abranguer unha ampla diversidade de materias.

A súa faceta política é outro dos trazos que o caracterizan: rexidor da cidade do Lérez, Conselleiro de Cultura con Fraga, Parlamentario e nomeamentos públicos no ámbito da cultura e mailas artes.

A sabedoría que acumulaba non era allea ás súas indagacións filolóxicas e lingüísticas. Porén, tendía a escoitar a fala do pobo, dos aldeáns e de personaxes tradicionais. O seu olfato especial e a habilidade para acoller o enxebre e propio dos grupos humanos axudáballe dabondo a debuxar con verbas delicadas e axustadas o esencial de cada situación.

Aínda que ninguén negue nin poña en dúbida a súa valía, o certo é que quizáis sexa moi cedo para adicar a data máis sinalada de fomento da lingua a un home que tendeu a apoiar o réxime franquista. Ao contrario, no aspecto positivo, axudou a prol do reforzo e defensa da lingua e as tradicións máis nosas. Neste senso cómpre referir unha nota de Xosé R. Freixeiro Mato, na que vén dicir que tres textos que gababan ao ditador (xa no ano 1937) saíron da súa pluma e correspóndense coa autoría do persoeiro ao que imos lembrar o vindeiro día 17; e, por outra banda, os defensores da súa candidatura atopárono con dignidade e calidade indiscutible.  Cómpre valorar os acontecementos en canto as condicións do momento nas que se deron. Ao meu entender, pódese rematar concluíndo que o problema insírese no que fai á oportunidade e non na cualificación dunha obra certamente imprescindible e excepcional. 

                                                           Marcelino B. Taboada